Details van de legers:

• Toestand Belgisch leger ten tijde van augustus 1914
• Toestand Belgisch leger ten tijde van mei 1940
• Toestand Duits leger ten tijde van meidagen 40

Gesneuveldenlijsten:

Gang uit WO II onder het Sint Baafsplein te Gent.

Zo zat in een aantal belangrijke gebouwen langs het Sint Baafsplein een gans aantal voor de Duitsers uiterst belangrijke diensten. In het Belfort bevond zich de Stadskommandatur, te vergelijken met de bezetters hun versie van het stadsbestuur.

In het Hotel "Van Branteghem", ook Hotel "Hamelinck" genoemd, bevond zich tijdens de bezetting, de Kreiskommandatur Arrondissement Gent-Eeklo. Dit is heden een groot klassiek gebouw aan de zuidkant van het Belfort met vele groene ramen met bijhorende luiken en een mooie geornamenteerde poort. De Kreiskommandatur was overkoepelend voor een bepaald arrondissement. In Hotel "Brittania", heden "Hof van Herzele", bevonden zich de diensten van de Feldgendarmerie, dit viel best te vergelijken met de militaire politie. Dit bevindt zich heden achter een winkel met Souverirs, langs dezelfde kant van het plein.

Links: Het groenkleurige gebouw is het vroegere Hotel Hamelinck - De foto rechts toont de locatie van het vroegere Hotel Brittania, verborgen achter een Souvenirwinkel (Foto rechts: Google Earth)

In het Belfort zelf werd tijdens de bezetting door de Staf van Oberfeldkommandatur 570 een communicatiepost en schuilplaats opgericht. Geleidelijk werd in het Belfort inwendig een betonnen bunker gemaakt. Deze moest weerstand bieden tegen mogelijke luchtaanvallen en bestond uit een immense dikke betonplaat als dak met bijhorende betonnen wanden en palen. Tevens diende de toren van het Belfort ook als observatiepost. Deze bunker werd bij restauratiewerken in 2002 en 2003 opnieuw uit het Belfort verwijderd. Het enige nog duidelijk zichtbare restant is de originele metalen gasdichte deur die de toegang vormde vanuit deze bunker tot het eerder genoemde gangencomplex.

Deze bunker met bijhorende gangen heeft de rest van de bezetting dienst gedaan voor de Duitsers. Na de bevrijding is de communicatiepost nog enkele weken gebruikt door de Engelse bevrijders. Daarna werd de bunker ingericht als commandopost voor de passieve luchtbescherming (bescherming tegen luchtaanvallen met onder andere Duitse V1 en V2 bommen). Tijdens deze periode hebben bunker en gangen ook dienst gedaan als schuilplaats voor de plaatselijke bevolking bij luchtalarm. De dienst voor passieve luchtbescherming zou vanaf 1947 opnieuw verhuizen naar de herstelde Belgische commandobunker in het Citadelpark in Gent.

(Sint Baafsplein te Gent zoals zichtbaar op Google Earth)

De onder het Sint Baafsplein nog gekende gang is nog bereikbaar via twee toegangen, beiden toegankelijk via het Belfort zelf. Deze toegangen zijn standaard niet vrij toegankelijk voor het publiek. De ene locatie is terugvindbaar als de originele gepantserde deur vertrekkende vanuit de tentoonstellingsruimte in het Belfort. Het is een stuk van het Belfort waar men de bezoekers de kans biedt, oude restanten van de funderingen van het gebouw te bekijken. De gepantserde gasdichte deur is de enige nog bestaande restant van de vroegere gesloopte bunker. Deze toegang is letterlijk nog de wijze waarop men uit het gangenstelsel de toenmalige bunker kon bereiken. De toegangstrap is ondertussen wel zeker niet de originele trap meer.

De tweede en meest gekende toegang tot de nog bestaande gangen, start in de vrouwentoiletten van het Belfort. Deze bereikt u via de zuidoostelijke ingang van het gebouw (kijkend op Sint Baafskathedraal). De nog bestaande gang loopt in lijn met het gebouw mee mee in zuidwestelijke richting tot in de buurt van het vroegere Hotel "Hamelinck". Vanaf daar loopt heden nog een zijlingse tak die origineel zal hebben doorgelopen tot aan het eerder gemelde Hof van Herzele, alhoewel dit heden niet echt vlot via de binnenkant nog te achterhalen valt. Men zou de de afstanden van binnen in de gangen hiervoor eens moeten kunnen uitzetten aan het begane niveau buiten waardoor de gangen bovenaan het plein al heel wat zichtbaarder en interpreteerbaarder zouden worden. Vanuit het vermelde gangstelsel zijn heden alle bijkomende in- en uitgangen dichtgemaakt naar de eerder vermelde gebouwen.

Zicht op de tweede toegang tot het gangenstelsel. Via de hier getoonde toegangsdeur tot het Belfort, kan je de vrouwentoiletten terugvinden in dewelke te tweede toegangsdeurtje verstopt zit. (Foto Google Earth)

Het gangenstelsel zou origineel ook nog een bijkomende uitgang moeten hebben gehad om het gangenstelsel allicht in nood ook toegankelijk te maken van buitenaf vanaf het Sint Baafsplein. Dit zal allicht ooit een soort toegangsgebouwtje gehad hebben.

Ook vindt men nog geschriften terug waarin men meldt dat dit gangenstelsel ook nog zou verbonden geweest zijn met de kelders van het KNS-NTG aan de overkant van het plein. Of dit klopt is sterk twijfelachtig.

Het blijft dus ook hier een raadsel of er nog sporen zichtbaar zijn in deze eerder vermelde gebouwen die wijzen op deze vroegere WO II toegangen. Ook hier blijft zeker alle info over welkom.

Waren er ook nog onderaardse gangen op de Kouter?

Ook op de Kouter bevonden zich nog een aantal belangrijke gebouwen voor de Duitse bezetter. Zo was er Hotel Falligan waar zich tijdens de bezetting het Feldnachrichtenburo (de Duitse inlichtingendienst) bevond. Zij verzamelden informatie over verdachte zaken via observaties en ondervragingen. In het pand waar zich heden een Proxy Delhaize bevindt aan dezelfde kant van het plein, was ooit de Geheime Feldpolizei (de geheime militaire politie) gevestigd. In de gebouwen tussen beide vorige gebouwen, bevonden zich dan nog eens de gebouwen van de Gestapo (de geheime staatspolitie). Aan de overkant van het plein bevond zich zowel het Gericht der Oberfeldkommandatur (Gerecht van het Duitse Opperbevel over België en Noord Frankrijk) en het Offiziersheim (verzamelplaats voor Duitse officieren).

Linksboven: Hotel Falligan, centraal noordelijk van het plein. Rechtsboven: Links van vorige gebouwen zie je op de achtergrond de borden van een Proxy Delhaize. Ook dit gebouw zou militair gebruikt zijn tijdens WO II net zoals de gebouwen tussen beide vorige gebouwen. Onderaan zie je de herenhuizen aan de overkant van het plein waarvan ook sprake is dat ze militaire functies hadden tijdens de bezetting. (Alle foto's: Google Streetview)

Ook hier zou een gangstelsel moeten bestaan hebben dat enerzijds de gebouwen vanaf de Proxy Delhaize tot het Hotel Falligan met elkaar ondergronds verbond. Of deze gang te zoeken zijn onder deze gebouwen of ter hoogte van de huidige trottoir is totaal onduidelijk. Deze laatste optie is wel de meest waarschijnlijke. Vanaf Hotel Falligan zou dan nog een lange gang moeten bestaan hebben naar de gebouwen aan de overkant van het plein, die dienst deden als Gericht der Oberfeldkommandatur en het Officiersheim.

Van dit gangenstelsel is het op het moment totaal niet duidelijk of hier nog restanten of mogelijks oude toegangen van bestaan. Of de vermelde gebouwen nog sporen tonen van vroegere toegangen is totaal onbekend. Ook bevindt zich onder de Kouter een ondergrondse parking. Veel kans dat als deze gangen nog bestonden, deze mogelijks deels of volledig zullen gesloopt zijn voor deze werken. Alle info over deze vermiste en weinig bekende structuren, blijven zeker welkom.

Wat is er heden zeker nog bestaande en zichtbaar van deze gangenstelsels.

Voorlopig zijn er alleen nog zichtbare restanten van het gangenstelsel vertrekkend onder het Belfort van Gent. Niets sluit uit dat er nog verdere restanten bestaan, alleen is het op het moment allicht nog nooit in detail verder onderzocht. Ook de gemelde zaken langs de Kouter zijn nog heel moeilijk te verifiëren tenzij er nog sporen van mochten terug te vinden zijn in de nog bestaande vermelde gebouwen.

Beschrijving van de restanten nog zichtbaar onder het Belfort te Gent.

Op onderstaande foto van Google Earth, krijg je een idee van wat er effectief op het moment duidelijk nog aanwezig is van deze gangenstelsels onder het Gentse Belfort.

Het betreft een vrij klein deurtje. Het is allicht amper 1.20 meter hoog en boogvormig afgewerkt aan de bovenkant. Het heeft letterlijk het uitzicht van een klein eikenhouten middeleeuws deurtje, alhoewel het zeker niet uit die periode dateert. Bovenaan bevindt zich een luikje waardoor men de gang beperkt aan de ingang kan zien doorheen drie metalen stijltjes.

Hetgene aan de binnenzijde van het gangetje achter het deurtje meteen opvalt, is dat het deurtje mij origineel hoger lijkt geweest te zijn. Er is blijkbaar een betonnen verhoogde trap gemaakt met der tijd waarin ondertussen ook afvoerbuizen van de toiletten afkomstig, blijken doorgestoken te zijn. Allicht is het niveau van de vloer in de toiletten ook niet meer het niveau van toen de gangen in de bezetting werden gebruikt. Het deurtje zal allicht toch origineel wel 1.50 meter hoog geweest zijn en is vermoedelijk bij aanpassingen in het gebouw, ooit kleiner gemaakt.

Na de eerder gemelde (ongeveer) 20 meter krijg een afsplitsing het het gangenstelsel. De hoofdgang loopt dan nog een vijftal meter verder.

De aftakking is opnieuw ongeveer 10 meter lang. Op het uiteinde zie je een metalen trap.

Het blijkt om een vrij stijle stalen trap te gaan. Deze trap is zeker niet origineel en brengt ons ongeveer een 4 tal meter hoger waar zich een originele zware stalen gepantserde, gasdichte deur blijkt te zitten.

Om deze gepantserde deur aan de andere zijde terug te vinden, zitten we met een klein probleemje. Deze deur is namelijk niet te bereiken zonder het toeristisch uitgebate gedeelte van het Belfort te betreden.

Vrij kort nadat je daar het parcours start die je door het toeristisch bezoekbare gedeelte van het Belfort leidt, kom je in een vrij open ruimte met centraal zicht op oude funderingen van het Belfort. Hier vindt je ook de zware gepantserde deur terug, ditmaal van de andere zijde.

Deze deur zou het enige restant en originele toegangsdeur moeten zijn van de ooit in het Belfort gemaakte betonnen schuilstructuur en commandocentrum. Hier bevond zich de fameuze commandobunker in het Gentse Belfort die in de periode 2002 - 2003 volledig opnieuw werd uitgebroken. Voorlopig ontbreekt mij jammer genoeg elke foto van deze toen verwijderde structuur.

We zetten onze tocht verder vanaf de afsplitsing naar de trap met de toegang naar het verdwenen commandocentrum.

Vrij kort na de afsplitsing kijken we op een kale muur. Merkwaardig genoeg blijkt hier de boogstructuur over te gaan in een kleine uitgemetste ruimte of een sas.

Deze kale muur op het uiteinde blijkt trouwens een tweede toegangs- of uitgangstrap te verbergen. Van binnenuit is het zeer moeilijk te achterhalen waar we ons ondertussen reeds bevinden. Als het mocht zijn dat we ons hier reeds buiten het eigenlijke Belfort bevinden, kan dit de toegangstrap zijn die ooit naar het eerder vermelde verdwenen toegangscomplex (vanaf het Sint Baafsplein) buiten het het Belfort leidde. Is dit nog binnen het Belfort, is het allicht een tweede toegang geweest om vanaf het begane niveau van het Belfort de ondergrondse gangen te kunnen bereiken.

Als we vanaf deze trap opnieuw naar beneden kijken, zien we vrij duidelijk het vervolg van het gangencomplex dat vanuit de eerste gang, na het kleine kamertje naar links verder loopt. Het blijkt opnieuw een boogvormig gemetst gewelf te zijn maar toch nog een stuk lager dan het eerste gedeelte. De hoogte van de gang is volgens mij (zonder meten) amper 1.20 meter hoog.

Het vervolggangetje blijkt eerst nog een vijftal meter rechtdoor te lopen. Daarna loopt het cirkelvormig naar rechts weg. Voordat het gangetje begint af te draaien komt men aan een stuk terecht waar in het plafond een rechthoekig gat naar boven blijkt te zitten. Dit is heden volop gebruikt om kabels en afvoerbuizen naar beneden in de gang te brengen. Waar we ons hier exact boven de grond zouden bevinden, is ook mij nog niet volledig duidelijk op het moment.

Onderstaande 2 foto's tonen terugblikken in het cirkelvormige gedeelte van de gang. Merkwaardig is dat halverwege de cirkelboog de wanden veranderen. Deze gaan namelijk over van de bovenkant gemetst, naar volledig gecementeerd. Men ziet op de foto rechtsonder duidelijk de overgang. Het lijkt alsof je hier letterlijk op een stuk zit waar twee systemen in elkaar overgingen.

Het gangenstelsel blijkt echter een tiental meter ver in dit cirkelvormig gedeelte doelbewust dichtgemetst te zijn. Het is dan ook vrij onwaarschijnlijk te veronderstellen dat het gangenstelsel hier volledig zal eindigen. Alleen is het vanuit de binnenkant van dit stelsel zeer moeilijk perfect te zeggen waar we ons onder het Sint Baafsplein bevinden, al is de veronderstelling wel logisch dat we ons in de buurt van het toenmalige hotel Hamelinck moeten bevinden. Veel kans dus dat er nog resterende gedeeltes van deze gangen via daar terug te vinden moeten zijn.

Alle verdere info over deze gangenstelsels blijft dus zeker welkom. Mochten eigenaars van de besproken panden in deze reportage meer weten of heeft u zelf ook meer info over deze structuren, aarzel dan zeker niet deze info door te spelen om dit toch zeer intressant en weinig gedetailleerd verhaal iets verder te kunnen uitklaren. Misschien dragen bepaalde gebouwen in hun kelders nog sporen die wijzen op deze oude toegangen... Alle info blijft dan ook zeker aanvullend welkom op info@bunkergordel.be.

Lokatie waar deze structuur zich bevindt:

De structuur waarvan u foto's ziet op deze pagina, zit onder het Gentse Belfort en het Sint Baafsplein.

Er zouden ook nog gelijkbaardige structuren gezeten hebben op de Kouter maar daar vindt men voorlopig totaal geen fotomateriaal van terug.

Externe bronnen:

• Artikel: Geheimzinnige gangen onder het Sint Baafsplein en een communicatie/schuilbunker in het Belfort - Georges Antheunis.
• Artikel: Schuilgangen onder het Sint Baafsplein - Geert Van Doorne.
• www.standaard.be: Gent Binnenste Buiten, wandelen onder de grond - HIlde Pauwels.
• www.inventaris.onroerenderfgoed.be: Hotel Van Branteghem - Hotel Hamelinck
• www.Belgiumview.com: Belfort en Lakenhalle te Gent.
• Boek: Buskruit en Sauerkraut: Oorlogsbronnen in de Zwarte Doos (20e eeuw): L. Charles / G. Antheunis / A. Capiteyn / W. De Vuyst / D. De Weerdt / M.C. Laleman.